صادرات برق در ایران

صادرات برق ایران در سال‌های اخیر با چالش‌هایی مانند ناترازی تولید و مصرف، تغییرات اقلیمی، و رشد مصرف داخلی مواجه بوده و سهم آن از کل تولید به کمتر از نیم درصد کاهش یافته است. با این حال، صادرات برق همچنان ابزاری راهبردی در دیپلماسی انرژی و توسعه روابط منطقه‌ای محسوب می‌شود.

برق، کالای راهبردی در تجارت منطقه‌ای:

در دنیای امروز، برق نه‌تنها یک نیاز حیاتی بلکه یک ابزار ژئوپلیتیکی است. کشورهایی که توان تولید مازاد برق دارند، می‌توانند از طریق صادرات آن، نفوذ اقتصادی و سیاسی خود را در منطقه افزایش دهند. ایران با ظرفیت منصوبه بیش از ۹۳ هزار مگاوات، یکی از تولیدکنندگان بزرگ برق در منطقه است.

 وضعیت فعلی صادرات برق ایران:

• میزان صادرات برق ایران در سال ۱۴۰۴ به حدود ۱۵۰ مگاوات رسیده که عمدتاً به کشورهای افغانستان و پاکستان انجام می‌شود.
• واردات برق از کشورهای ارمنستان و ترکمنستان حدود ۴۵۰ مگاوات است، یعنی سه برابر صادرات فعلی.
• صادرات برق به عراق که پیش‌تر بخش عمده‌ای از تبادلات را تشکیل می‌داد، متوقف شده است.
• سهم صادرات برق از کل تولید کشور به کمتر از نیم درصد رسیده که نشان‌دهنده تمرکز بر تأمین نیاز داخلی است.

عوامل مؤثر بر صادرات برق:

• ناترازی شبکه برق داخلی: در فصل‌های گرم سال، مصرف داخلی به اوج می‌رسد و صادرات محدود می‌شود.
• مصرف بالای ماینرها: استخراج رمزارزها حدود ۲۰۰۰ مگاوات بار شبکه را اشغال کرده که معادل ۴ برابر صادرات برق است.
• تغییر الگوی مصرف: مصرف برق در ایران حتی در شب‌ها و تعطیلات نیز بالا باقی مانده است.
• سیاست تراز صفر: صادرات تنها زمانی انجام می‌شود که تولید مازاد وجود داشته باشد.

مزایای صادرات برق:

• درآمد ارزی برای کشور.
• تقویت روابط سیاسی و اقتصادی با همسایگان.
• افزایش بهره‌وری نیروگاه‌ها در دوره‌های کم‌مصرف داخلی.
• ایجاد بازارهای منطقه‌ای برق و دیپلماسی انرژی.

چالش‌ها و محدودیت‌ها:

• وابستگی شدید به شرایط اقلیمی و مصرف داخلی.
• نبود زیرساخت‌های انتقال پایدار در برخی مرزها.
• نوسانات سیاسی و امنیتی در کشورهای مقصد.
• عدم توسعه کافی نیروگاه‌های تجدیدپذیر برای صادرات پایدار.

 چشم‌انداز آینده”

با توسعه خطوط انتقال، سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، و ایجاد بازارهای منطقه‌ای برق، ایران می‌تواند نقش مؤثرتری در صادرات برق ایفا کند. پروژه‌هایی مانند کابل‌های زیردریایی به کشورهای خلیج فارس نیز در حال بررسی هستند.